خانه
خدمات و سامانه ها
نحوه سرمایه گذاری
دریافت کد بورسی
ثبت نام غیر حضوریثبت نام سجام
اوراق بهادار
کالا و انرژی
سامانه ها
قدیم
آفلاین
آتی کالا
ابزار مشتقه
اکسیر
فرم ها و قراردادها
دستورالعمل ها
شماره حساب ها
شعب کارگزاری
گزارشات
تحلیل و گزارش
روزانه
هفتگی
معرفی کارگزاری
تماس با ما
نئوکارگزاری نوین
نئوکارگزاری نوین

بسمه تعالی

                                                                                                                                

دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران

 

فصل اول: تعاریف و کلیات

 

مادۀ 1)همۀ اصطلاحات و واژگانی كه در مادۀ 1 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و "دستورالعمل اجرايي نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران" و "دستورالعمل اجرايي نحوۀ انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران " تعریف شده‌اند، به همان معانی در این دستورالعمل كاربرد دارند. واژگان دیگر، دارای معانی زیر هستند:

  1. آخرین روز معاملاتی:آخرین روزی كه امكان معاملۀ قرارداد اختیار معامله یک زیرگروه هم‌ماه در بازار مشتقه وجود دارد؛
  2. اتاق پایاپای:واحدی در شرکت سپرده‌گذاری است که براساس این دستورالعمل، وظیفۀ محاسبه وجوه تضمین، انجام امور تسویه، پایاپای و اعمال قرارداد اختیار معامله را بر عهده دارد؛
  3. اخطاریۀ افزایش وجه تضمین:اخطاریه‌ای است كه به منظور افزایش وجه تضمین مشتری تا وجه تضمین لازم از طرف کارگزار به مشتری ارسال می‎شود‎؛
  4. ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله:حاصل ضرب اندازۀ قرارداد در قیمت اعمال است؛
  5. ارزش بازار دارایی پایۀ قرارداد اختیار معامله:حاصل­ضرب اندازۀ قرارداد در قیمت مبنای دارایی پایه است؛
  6. ارزش معاملاتی قرارداد اختیار معامله:حاصل­ضرب اندازۀ قرارداد در قیمت قرارداد اختیار معامله است؛
  7. اعلام موافقت با اعمال حداکثری:اعلام موافقت با تسویه تمامی موقعیت­های باز مشتری است؛
  8. اعلام نوع تسویه:فرآیندی است که در آن، دارندگان موقعیت باز خرید در صورت تمایل می­توانند موافقت خود را با تسویه نقدی و تسویه فیزیکی به ترتیب در زمان تسویه نقدی و زمان تسویه فیزیکی، اعلام نمایند. همچنین دارندگان موقعیت باز فروش نیز تنها در زمان تسویه نقدی می­توانند موافقت خود را با تسویه نقدی اعلام نمایند.
  9. اعمال:استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله براساس ضوابط این دستورالعمل است؛
  10. اقدام شركتی:تغییر سرمایه یا تقسیم سود حسب مورد است؛
  11. اندازۀ قرارداد:تعداد دارایی پایه­ای كه فروشنده در قرارداد اختیار معامله، خرید یا فروش آن را تعهد می‌کند؛
  12. اولین روز معاملاتی:اولین روزی كه امكان معاملۀ قرارداد اختیار معامله یک زیرگروه هم‌ماه در بازار مشتقه وجود دارد؛
  13. بازار مشتقه:بازار معاملات قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله در بورس است؛
  14. بازار نقد:در این دستورالعمل، بازارهای معاملات اوراق بهادار در بورس است؛
  15. بستن موقعیت:سقوط تعهد دارندۀ موقعیت باز فروش با اتخاذ موقعیت خرید در همان نماد معاملاتی یا سلب اختیار (حق) دارندۀ موقعیت باز خرید با اتخاذ موقعیت فروش در همان نماد معاملاتی است؛
  16. بورس:شرکت بورس اوراق بهادار تهران یا شرکت فرابورس ایران حسب مورد است؛

     

  17. به‌روز­رسانی حساب‌ها:فرآیندی است که اتاق پایاپای پس از پایان جلسۀ معاملاتی با هدف تعیین وجه تضمین لازم انجام می‌دهد و حسب مورد، اخطاریۀ افزایش وجه تضمین را صادر می‌کند؛
  18. بیانیۀ ریسك: فرمی است كه پیش از آغاز معاملات قرارداد اختیار معامله در بازار مشتقه به امضای مشتری می‌رسد و حاكی از آگاهی و پذیرش كامل مشتری از ریسك معامله و کلیه قوانین و مقررات مربوطه در بازار می‌باشد؛
  19. تخصیص:فرآیندی است که طی آن اتاق پایاپای، برخی از دارندگان موقعیت‌های باز فروش را برای انجام تعهدات مربوط به قراردادهای اختیار معاملۀ اعمال‌شده براساس ضوابط این دستورالعمل تعیین می‌کند؛
  20. تسویۀ فیزیکی:تسویۀ قرارداد اختیار معاملة اعمال­شده شامل انتقال دارایی پایه و پرداخت ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله است؛
  21. تسویۀ نقدی:تسویۀ قرارداد اختیار معامله در حالتی که طرفین به انجام آن در زمان تسویه نقدی توافق داشته یا دارندۀ موقعیت باز پس از اعمال، تعهدات موضوع قرارداد را ایفا نکند یا دارایی پایه در زمان تسویه نقدی متوقف باشد. در این حالت مابه‌التفاوت ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله و ارزش بازار دارایی پایۀ قرارداد اختیار معامله براساس ضوابط این دستورالعمل به حساب اعمال کارگزار مربوطه منظور می‌شود؛
  22. تعدیل:تغییر قیمت اعمال و یا اندازۀ قرارداد پس از اقدام شركتی به ترتیبی که در این دستورالعمل ذکر شده است؛
  23. حداقل وجه تضمین:نسبتی از وجه تضمین لازم که اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار کمتر از آن شود، منجر به صدور اخطاریۀ افزایش وجه تضمین می‌شود؛
  24. حساب اعمال کارگزار:حساب كارگزار است که براساس مشخصات اعلامی شرکت سپرده‌گذاری، به منظور تسویۀ وجوه مربوط به اعمال قرارداد اختیار معامله معرفی می‌شود؛
  25. حساب عملیاتی مشتری نزد كارگزار:حساب مشتری است که براساس مشخصات اعلامی کارگزار مربوطه، به منظور تودیع وجوه تضمین و تسویه و پایاپای معاملات قراردادهای اختیار معامله معرفی می‌شود؛
  26. خسارت:مبلغی است كه در صورت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت‌های باز تخصیص­یافته متناسب با موقعیت‌های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد اخذ می‌شود؛
  27. دارایی پایه:دارایی­ای که قرارداد اختیار معامله مبتنی بر آن است و حسب مورد می­تواند یک ورقه بهادار یا سبدی از اوراق بهادار باشد؛
  28. دورۀ معاملاتی:فاصلۀ بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است؛
  29. روز کاری:روزهای مجاز معاملاتی قراردادهای اختیار معامله است که توسط بورس تعیین می‌شود؛
  30. روش تسهیم به نسبت:یکی از روش­های تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال­شده به نسبت تعداد موقعیت‌های باز فروش، بین دارندگان آن تسهیم می‌گردد؛
  31. روش تصادفی:یکی از روش­های تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال­شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می‌یابد؛
  32. روش ردگیری موقعیت:یکی از روش­های تخصیص است که براساس آن سابقۀ معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال­شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می‌یابد؛

     

     

     

  33. روش زمانی:یکی از روش­های تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال­شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می‌یابد؛
  34. زیرگروه هم‌ماه:مجموعۀ قراردادهای اختیار معاملۀ یک گروه اختیار معامله که سررسید آنها یکسان است؛
  35. سبک اعمال:یکی از روش‌های مختلف اعمال است که تعیین‌کنندۀ مواعد زمانی مجاز اعمال می‌باشد؛
  36. سررسید:تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله منقضی می­شود؛
  37. سقف موقعیت‌های باز:حداكثر ��عداد مجاز موقعیت‌های باز مشتری، کارگزار یا بازار در هر زیرگروه هم‌ماه است كه در مشخصات قرارداد تعیین می‌شود؛
  38. سقف موقعیت‌های هم‌جهت:حداکثر تعداد مجاز موقعیت‌های هم‌جهت مشتری و کارگزار در هر زیرگروه هم‌ماه است كه در مشخصات قرارداد تعیین می‌شود؛
  39. شرکت سپرده‌گذاری:مطابق بند 7 ماده 1 قانون بازار جمهوری اسلامی ایران، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویۀ وجوه است؛
  40. صورت حساب مشتری:اطلاعات و مستندات مربوط به تراکنش‌های مالی فی­مابین مشتری و كارگزار است؛
  41. ضوابط وجه تضمین:ضوابط پیوست این دستورالعمل است که براساس آن وجوه تضمین محاسبه می‌گردد؛
  42. فاصلۀ قیمت اعمال:فاصلۀ بین قیمت اعمال نمادهای معاملاتی یک زیرگروه هم‌ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می‌شود؛
  43. قرارداد اختیار معامله:اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده اوراق متعهد می‌شود درصورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال، معامله یا در صورت توافق طرفین، تسویه نقدی کند. خریدار اوراق می‌تواند در زمان یا زمان‌های معینی در آینده طبق قرارداد، معامله را انجام دهد. فروشندۀ اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می‌کند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد می‌شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. هر یک از خریدار و فروشنده می‌توانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد بود. اوراق اختیار معامله می‌تواند به صورت اختیار فروش یا اختیار خرید باشد؛
  44. قرارداد اختیار معامله خرید:ورقه بهاداری است که به دارنده آن اختیار خرید دارایی پایه را در سررسید می­دهد؛
  45. قرارداد اختیار معامله فروش:ورقه بهاداری است که به دارنده آن اختیار فروش دارایی پایه را در سررسید می­دهد؛
  46. قرارداد اختیار معاملۀ بی‌تفاوت:قرارداد اختیار معامله‌ای در هر زیرگروه هم‌ماه است که قیمت اعمال آن با قیمت مبنای دارایی پایه برابر است؛
  47. قرارداد اختیار معاملۀ در زیان:در مورد قرارداد اختیار معاملۀ فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم‌ماه که قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم‌ماه که قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه بیشتر است، گفته می‌شود؛

     

     

     

  48. قرارداد اختیار معاملۀ در سود:در مورد قرارداد اختیار معاملۀ فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم‌ماه که قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم‌ماه که قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه کمتر است، گفته می‌شود؛
  49. قرارداد فی‌مابین مشتری و کارگزار:قراردادی که بین مشتری و كارگزار منعقد و حقوق و تعهدات طرفین براساس آن مشخص می‌شود. مفاد این قرارداد توسط بورس تعیین می‌شود؛
  50. قیمت اعمال:قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه است؛
  51. قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله:قیمت پایانی هر قرارداد اختیار معامله كه بورس پس از پایان روز معاملاتی محاسبه و اعلام می‌کند؛
  52. قیمت قرارداد اختیار معامله:قیمت قرارداد اختیار معامله به ازای یک ورقه بهادار که سفارش خرید یا فروش براساس آن اجرا می‌شود؛
  53. قیمت مبنای دارایی پایه:قیمتی است که اساس محاسبات قیمت نظری قرارداد اختیار معامله و تشخیص قرارداد اختیار معامله بی­تفاوت، در زیان یا در سود است. نحوه تعیین این قیمت توسط بورس و در مشخصات قرارداد ذکر می­شود؛
  54. کارمزد اعمال: کارمزدی که از طرفین قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت می‌شود؛
  55. كارمزد معامله:كارمزدی كه در قبال انجام معاملة قرارداد اختیار معامله از مشتری اخذ می‌شود؛
  56. کد مالکیت: شناسه مشتری جهت انجام معاملات اوراق بهادار است؛
  57. کلاس اختیار معامله:مجموعۀ قراردادهای اختیار معاملۀ یک گروه اختیار معامله که از یک نوع (خرید یا فروش) هستند؛
  58. گروه اختیار معامله: همۀ قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش مبتنی بر یک دارایی پایه است؛
  59. ماه قرارداد:یکی از ماه‌های سال هجری شمسی است كه زمان سررسید قرارداد اختیار معامله در آن قرار دارد؛
  60. محدودیت­های معاملاتی:به کلیه محدودیت­های مربوط به ریزساختارهای بازار مشتقه از جمله سقف سفارش، حداقل حجم هر سفارش، واحد پایه سفارش، حداقل تغییر قیمت هر سفارش و دامنه نوسان اطلاق می­شود؛
  61. موقعیت باز:خالص موقعیت‌های مشتری در هر نماد معاملاتی است که می‌تواند خرید یا فروش باشد. موقعیت باز خرید، نشان‌دهندۀ تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله و موقعیت باز فروش، نشان‌دهندۀ تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله است؛
  62. موقعیت فروش اختیار خرید پوشش داده شده:عبارت است از اتخاذ موقعیت فروش در اختیار خرید ومالکیت دارایی پایه به میزان مساوی تعهدات ایجادشده؛
  63. موقعیت‌های هم‌جهت:موقعیت‌های باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید و موقعیت‌های باز خرید قرارداد اختیار معامله فروش یا موقعیت‌های باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید و موقعیت‌های باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش در هر زیرگروه هم‌ماه قرارداد اختیار معامله است؛
  64. نحوۀ درج قرارداد اختیار معامله:تعداد قراردادهای اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیرگروه هم‌ماه، نحوۀ تعیین قیمت‌های اعمال براساس فاصلۀ قیمت اعمال و شرایط درج قراردادهای اختیار معاملۀ جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام می‌شود؛
  65. وجه تضمین:وجهی است كه برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت می‌شود؛
  66. وجه تضمین اضافی: میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت‌های باز و براساس ضوابط وجه تضمین تعیین می‌شود؛
  67. وجه تضمین اولیه:وجه تضمینی كه برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز در قراردادهای اختیار معامله و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت می‌شود؛
  68. وجه تضمین جبرانی:وجهی است كه باید مشتریان دریافت­کننده اخطاریۀ افزایش وجه تضمین، نسبت به تودیع آن در حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار یا اتاق پایاپای تا سطح وجه تضمین لازم طبق مفاد این دستورالعمل اقدام نماید ؛
  69. وجه تضمین لازم:وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت‌های باز در قراردادهای اختیار معامله و براساس ضوابط وجه تضمین، تعیین می‌شود. اگر وجه تضمین پرداخت­شده از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد.

 

 

فصل دوم: مشخصات قرارداد

 

مادۀ 2) مشخصات قرارداد یک زیرگروه هم­ماه اختیار معامله شامل موارد زیر است:

1) دارایی پایه؛

13) واحد پولی قیمت؛

2) نماد معاملاتی؛

14) سقف موقعیت‌های باز و هم‌جهت؛

3) اندازۀ قرارداد؛

15) خسارت‌ها؛

4) فاصلۀ قیمت اعمال؛

16) سقف وثیقۀ قابل‌دریافت از مشتری؛

5)سررسید؛

17) نحوه تعیین قیمت مبنای دارایی پایه؛

6) سبک اعمال؛

18) وجه تضمین اولیه، وجه تضمین لازم و نسبت حداقل وجه تضمین؛

7)زمان­بندی فرآیند اعمال؛

19) نحوه اعمال؛

8) روش تخصیص؛

20) ساعات و روزهای معاملاتی؛

9) محدودیت­های معاملاتی؛

21) نوع تسویه در سررسید؛

10) ماه‌ قرارداد؛

22) نحوۀ درج قرارداد اختیار معامله؛

11) دورۀ معاملاتی؛

23) کارمزدها؛

12)امکان اعمال با تسویه نقدی به کسری از اندازه قرارداد؛

 

 

 

 

تبصرۀ 1:  بندهای (1) تا (17) مشخصات قرارداد توسط بورس، بند (18) توسط اتاق پایاپای، بندهای (19) تا (22) آن براساس ضوابط این دستورالعمل و بند (23) توسط سازمان تعیین می‌شود.

تبصرۀ 2:  کلیۀ بندها در قالب مشخصات قرارداد به اطلاع عموم می‌رسد.

مادۀ 3)بورس اطلاعیۀ معاملاتی قرارداد اختیار معامله را حداقل یک روز كاری پیش از اولین روز معاملاتی هر زیرگروه هم‌ماه حداکثر تا ساعت 14:00، در قالب فرم‌های مصوب بورس از طریق سایت رسمی خود به اطلاع عموم می‌رساند.

مادۀ 4) دارندۀ موقعیت بازخرید می‌تواند، براساس سبک اعمال تعیین­شده در مشخصات قرارداد، قرارداد اختیار معامله خود را اعمال کند. اعمال می‌تواند براساس ضوابط این دستورالعمل تا آخرین روز معاملاتی، صرفاً در آخرین روز معاملاتی یا در برخی از روزهای معاملاتی صورت پذیرد.

مادۀ 5)موقعیت‌های فروش باز و هم‌جهت نباید از سقف‌های تعیین­شده توسط بورس و دارایی پایه تحت مالکیت در مورد موقعیت فروش اختیار خرید پوشش داده شده تجاوز كند. سقف­های مزبور در مشخصات قرارداد تعیین می‌شود.

مادۀ 6) خسارت‌های مقرر در مشخصات قرارداد از محل حساب عملیاتی مشتری نزد كارگزار و در صورت عدم کفایت، از محل وثایق كارگزار نزد اتاق پایاپای تأمین و رأساً برداشت می‌شود. در صورت عدم کفایت وثایق، كارگزار مکلف است حسب دستور اتاق پایاپای خسارت‌های مربوطه را پرداخت كند. کارگزار می‌تواند این خسارات را راساً از محل وثایق یا تضامین مشتری برداشت کند و در صورت عدم کفایت از مشتری مطالبه کند. مستندات این اقدامات باید در سوابق کارگزاری نگهداری شود.

مادۀ 7) در اولین روز معاملاتی هر زیرگروه هم ‌ماه، حداقل یک قرارداد اختیار معاملۀ در سود، یک قرارداد اختیار معاملۀ بی‌تفاوت و حداقل یک قرارداد اختیار معاملۀ در زیان درج می‌شود. این موضوع تحت عنوان نحوۀ درج قرارداد اختیار معامله در مشخصات قرارداد اعلام می‌شود.

تبصره: "در خصوص  طرح تأمین مالی شرکت­ها با استفاده از خرید سهام توسط سرمایه­گذاران همراه با حق اختیار فروش تبعی و خرید حق اختیار خرید توسط ناشر یا دارنده سهام"  تغییر در حداقل تعیین شده موضوع این ماده، با تأیید بورس امکان­پذیر است..

مادۀ 8) درج قراردادهای اختیار معامله براساس قیمت مبنای دارایی پایه در روز معاملاتی قبل و با لحاظ فاصلۀ قیمت اعمال انجام می‌شود.

مادۀ 9) بورس باید از اولین روز معاملاتی تا پنج روز کاری پیش از آخرین روز معاملاتی هر زیرگروه هم‌ماه، در صورت وقوع شرایط زیر، پیش از آغاز معاملات روزانه، حداقل یک قرارداد اختیار معاملۀ جدید در آن زیرگروه هم‌ماه معرفی و از طریق سامانۀ معاملاتی اعلام کند:

الف) قیمت مبنای دارایی پایه در روز معاملاتی قبل، بزرگتر یا مساوی بیشترین قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله شود؛ یا

ب)  قیمت مبنای دارایی پایه در روز معاملاتی قبل، کوچکتر یا مساوی کمترین قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله شود.

 

 

تبصره 1:قراردادهای جدید باید به نحوی معرفی شوند که همواره امکان معاملۀ حداقل سه قرارداد شامل حداقل یک قرارداد اختیار معامله در سود و حداقل یک قرارداد اختیار معامله در زیان وجود داشته باشد.بورس می­تواند برای هر گروه اختیار معامله یا هر زیرگروه هم­ماه تعداد سقف نماد ایجادشده تعیین نماید.

تبصره 2:"در خصوص  طرح تأمین مالی شرکت­ها با استفاده از خرید سهام توسط سرمایه­گذاران همراه با حق اختیار فروش تبعی و خرید حق اختیار خرید توسط ناشر یا دارنده سهام" تغییر در حداقل تعیین­شده موضوع این ماده، با تأیید بورس امکان­پذیر است.

مادۀ 10) اعمال قرارداد اختیار معامله تنها به درخواست دارندۀ موقعیت باز خرید و براساس ضوابط این دستورالعمل انجام می‌شود که تحت عنوان نحوۀ اعمال در مشخصات قرارداد اعلام می‌شود.

مادۀ 11) تخصیص قراردادهای اختیار معامله اعمال­شده به موقعیت‌های باز فروش، براساس روش ردگیری موقعیت انجام می‌شود. در صورتی که بنا به تشخیص بورس به دلیل هزینه‌های بالا یا اشکالات فنی اجرای روش ردگیری موقعیت امکان­پذیر نباشد، استفاده از یکی از روش‌های تخصیص تسهیم به نسبت، زمانی یا تصادفی نیز بلامانع است. روش تخصیص قراردادهای اختیار معامله در مشخصات قرارداد ذکر می‌گردد.

تبصره: در صورت تعیین سایر روش‌های تخصیص غیر از روش ردگیری موقعیت، فروشندگان اختیار معامله باید حین انعقاد قرارداد به اتاق پایاپای وکالت و اجازه دهند که اتاق پایاپای مشتری طرف قرارداد آنان یا هر دارنده اختیار معامله را برای اعمال اختیار به آنان حواله دهد.

مادۀ 12) ساعات و روزهای انجام معامله در بازار مشتقه، توسط بورس تعیین می‌شود.

تبصرۀ 1:  تغییرات ساعات و روزهای معامله حداقل سه روز کاری قبل از اجرا، باید از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم برسد.

تبصرۀ 2: مدیرعامل بورس می‌تواند ساعات شروع و خاتمه و طول جلسۀ معاملاتی را در صورت بروز اشکالات فنی در سامانۀ معاملاتی تغییر دهد. این تغییرات باید بلافاصله از طریق سایت رسمی بورس و سامانۀ معاملاتی به اطلاع عموم برسد. بورس باید مستندات مربوط به اشکالات فنی سامانۀ معاملاتی را در سوابق خود نگهداری و حسب درخواست به سازمان ارائه کند.

تبصرۀ 3: چنانچه هریک از مواعد تعیین شده در مشخصات قرارداد مصادف با روزهای تعطیل رسمی باشد، اولین روز کاری پس از ایام تعطیل، ملاک محاسبه است.

مادۀ 13) كارمزدهای قراردادهای اختیار معامله، شامل کارمزد معاملات و کارمزد اعمال است. کارمزد اعمال از همۀ دارندگان موقعیت بازی که قرارداد اختیار معامله آنها تسویۀ نقدی و یا فیزیکی شده است، اخذ می‌شود.

 

فصل سوم: ثبت سفارش مشتریان

 

مادۀ 14) کارگزاران یا کارگزار/معامله‌گرانی مجاز به انجام معاملات در بازار مشتقه هستند که مجوز لازم را از سازمان اخذ کرده باشند، در بورس پذیرفته شده باشند و به تشخیص سازمان نرم‌افزارهای آن کارگزاری امکانات لازم برای انجام معاملات قراردادهای اختیار معامله را داشته باشد. فعالیت در بازار مشتقه به منزله پذیرش مفاد این دستورالعمل توسط کارگزار یا کارگزار/ معامله‌گر می‌باشد.

مادۀ 15) سازمان می­تواند برای کارگزاران مجاز به دسترسی به سامانۀ معاملاتی و مشتریان برای انجام معاملات قرارداد اختیار معامله محدودیت­هایی تعیین نماید.

مادۀ 16) بورس می‌تواند در مورد تعداد کارگزارانی که یک مشتری می‌تواند از طریق آنها معامله کند، محدودیت تعیین کند. کارگزار و مشتری مکلف به کنترل و رعایت مفاد این ماده هستند.

مادۀ 17)همۀ مشتریان به منظور فعالیت در بازار مشتقه باید فرم بیانیۀ ریسک مربوط به قراردادهای اختیار معامله و قرارداد فی­مابین مشتری وکارگزار را نزد کارگزار تکمیل و امضا کنند. فرم بیانیۀ ریسک و قرارداد فیمابین مشتری وکارگزار توسط بورس تهیه و ابلاغ می‌شود.

مادۀ 18) کارگزار باید در زمان اخذ سفارش خرید یا فروش، از وجود هزینه‌های معاملاتی بعلاوۀ ارزش معاملاتی قرارداد اختیار معامله یا وجه تضمین موردنیاز حسب مورد، در حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار اطمینان حاصل نماید.

تبصره:   کارگزار باید در دفاتر خود برای هر مشتری، سرفصل جداگانه‌ای ایجاد کند و در زمان اجرای سفارش‌های مشتری از کفایت وجوه در حساب وی اطمینان یابد.

مادۀ 19) كارگزار می‌تواند در مورد سفارش‌های فروش، علاوه بر وجه تضمین اولیه، به منظور اطمینان از ایفای تعهدات مشتری، وثایق یا تضامینی تا سقف تعیین­شده در مشخصات قرارداد از مشتری دریافت كند.

مادۀ 20) انواع سفارش و اعتبار آن در بازار مشتقه به شرح "دستورالعمل اجرايي نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، مصوب هیئت مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار"در خصوص بورس اوراق بهادار تهران یا "دستورالعمل اجرايي نحوۀ انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران، مصوب هیئت مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار" در خصوص فرابورس ایران است که بر اساس ملاحظات فنی، توسط بورس انتخاب می‌شود.

مادۀ 21) احراز هویت، دریافت و ثبت سفارش مشتریان و نگهداری سوابق معاملات و تسویۀ آنها براساس مقررات مصوب سازمان انجام می‌شود.

 

فصل چهارم: نحوة انجام معاملات

 

مادۀ 22)مراحل انجام معاملات در بازار مشتقه براساس "دستورالعمل اجرايي نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، مصوب هیئت مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار" در خصوص بورس اوراق بهادار تهران یا "دستورالعمل اجرايي نحوۀ انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران، مصوب هیئت مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار" در خصوص فرابورس ایران تعیین می‌شود.

مادۀ 23) اجرای سفارش‌های ثبت­شده در سامانۀ معاملاتی براساس اولویت قیمت و در صورت برابری قیمت‌ها، براساس اولویت زمانی ثبت سفارش انجام می‌شود.

مادۀ 24) بورس قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله هر نماد معاملاتی را حداکثر یک ساعت پس از پایان معاملات روزانه براساس رویۀ زیر محاسبه و اعلام می‌کند:

الف) اگر قرارداد اختیار معامله‌ای در یک روز معاملاتی معامله شود، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام­شده طی آن روز معاملاتی است؛

ب)  اگر قرارداد اختیار معامله‌ای در یک روز معاملاتی معامله نشود، بورس می تواند قیمت پایانی روز معاملاتی قبل یا قیمت استخراجی از سفارش­های خرید و فروش یا قیمت استخراجی از سایر نمادهای زیرگروه هم­ماه را به عنوان قیمت پایانی در نظر گیرد. نحوه محاسبات مربوط به این بند توسط بورس تعیین میگردد.

تبصره: اگر تعیین قیمت پایانی قرارداد به هیچ­کدام از روش­های فوق امکان­پذیر نباشد، یا قیمت پایانی به تشخیص بورس منصفانه نباشد، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله بر اساس قیمت نظری محاسبه می­شود. روش محاسبه نظری قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله توسط بورس تعیین می­شود.

مادۀ 25) اگر كارگزار به دلیل خطای کاربری یا سامانۀ معاملاتی، نسبت به معاملات معترض باشد، باید مراتب اعتراض خود را با ذكر دلیل برای رسیدگی تا پایان معاملات همان روز به بورس اعلام كند. تصمیم مدیرعامل بورس در این زمینه لازم‌الاجرا است.

مادۀ 26) اگر ظن دستكاری قیمت در معاملات وجود داشته باشد یا تغییرات غیرعادی در قیمت قرارداد اختیار معامله مشاهده شود، بورس می‌تواند ضمن اعلام به عموم، نماد معاملاتی را حداکثر به مدت یک جلسه معاملاتی متوقف نماید. همچنین سازمان می­تواند رأساً یا به پیشنهاد بورس نماد معاملاتی را تا پنج روز کاری با اطلاع به بازار متوقف نماید. بازگشایی مجدد نماد، حسب مورد، براساس دستور متوقف‌کنندة نماد معاملاتی امكان‌پذیر است. معاملات متأثر از اقدامات فوق به تشخیص مقام دستوردهنده توسط بورس تأیید نمی­گردد.

 

فصل پنجم: تسویه و پایاپای و تضامین

 

مادۀ 27) کارگزار مسئولیت ایفای تعهدات مشتریان را در قبال اتاق پایاپای، به شرحی که در این دستورالعمل ذکر شده است، بر عهده دارد. مسئولیت کارگزار رافع تعهدات مشتری در مقابل کارگزار نمی‌باشد.

مادۀ 28) مشتری موظف است برای انجام معاملات در بازارمشتقه، حساب عملیاتی خود نزد کارگزار را معرفی كند. مشتری در زمان معرفی حساب اجازه برداشت، انسداد و سایر امور لازم برای انجام عملیات تعیین وجه تضمین لازم، تسویه و پایاپای معاملات و تسویۀ قراردادهای اختیار معامله اعمال­شده را مطابق مقررات این دستورالعمل به  کارگزار مربوطه می‌دهد.

مادۀ 29) ثبت سفارش در سامانۀ معاملاتی منوط به وجود وجه تضمین یا ارزش معاملاتی قرارداد، حسب مورد،در حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار است.

مادۀ 30) در صورت تأیید بورس، اشخاصی که نسبت به اخذ موقعیت فروش در معاملات اقدام می­نمایند، می­توانند به­جای تودیع وجه تضمین تعیین­شده، اوراق بهادار مورد قبول بورس را نزد اتاق پایاپای توثیق نمایند. ضوابط تعیین و اخذ تضامین و وثایق مورد قبول، توسط شرکت سپرده­گذاری و با تأیید بورس تعیین می­شود.

مادۀ 31) كارگزار موظف است به منظور پوشش تعهدات خود در قبال اتاق پایاپای، وثیقه‌ای را حسب درخواست اتاق پایاپای نزد اتاق پایاپای تودیع كند. ارزش، نوع و ترکیب وثایق مورد قبول و ضوابط تعیین و اخذ آن توسط اتاق پایاپای تعیین می­شود.

تبصره: اگر بر اساس شرایط بازار و به تشخیص اتاق پایاپای، وثایق تودیع­­شده از کفایت لازم برخوردار نباشد، اتاق پایاپای می­تواند از کارگزار درخواست افزایش وثیقه کند. در این حالت از اخذ موقعیت­های جدید در آن کارگزاری جلوگیری به عمل می­آید و کارگزار موظف است وثیقه مورد نیاز را طی مهلت تعیین­­شده نزد اتاق پایاپای تودیع کند. در صورتی که کارگزار اقدامات لازم جهت افزایش وثایق نزد اتاق پایاپای را انجام ندهد، موضوع به مراجع رسیدگی مربوطه ارجاع می­شود.

مادۀ 32) تسویه و پایاپای قراردادهای اختیار معامله پس از پایان معاملات روزانه به شرح زیر انجام می‌شود:

الف)معاملات کارگزار براساس ارزش معاملاتی قراردادهای اختیار معامله و با احتساب کارمزدهای مربوطه و کسورات قانونی      تسویه می‌شود. بر این اساس، خالص بستانکاری یا بدهکاری کارگزار محاسبه و به حساب کارگزار منظور می‌شود؛

ب)  اتاق پایاپای در پایان هر روز معاملاتی، گزارشی را که حداقل مشتمل بر موارد زیر است، به اطلاع كارگزار می‌رساند:

  • 1-معاملات انجام­شده توسط کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی؛
  • 2-بدهکاری یا بستانکاری کارگزار بابت معاملات انجام­شده؛
  • 3-وجه تضمین لازم هر قرارداد و حداقل وجه تضمین هر قرارداد؛
  • 4-سقف موقعیت­های باز بازار، کارگزار و مشتری در صورت وجود؛
  • 5-كارمزدهای معاملاتی و کسورات قانونی؛

ج)کارگزار پس از دریافت گزارش پایاپای، وجه تضمین لازم مشتری را براساس ضوابط وجه تضمین محاسبه و خالص وجوه را پس از کسر کارمزدها و کسورات قانونی به حساب وی منظور می‌کند؛

د)کارگزار موظف است پس از اعلام وجه تضمین لازم و حداقل وجه تضمین هر قرارداد اختیار معامله، در همان روز معاملاتی تا زمان اعلام­شده توسط اتاق پایاپای، گزارشی را که حداقل مشتمل بر موارد زیر است، به اطلاع اتاق پایاپای برساند:

  • 1-موقعیت‌های باز كارگزار به تفكیك مشتری و نماد معاملاتی؛
  • 2-مانده وجوه تضمین در حساب عملیاتی هر مشتری نزد کارگزار و کفایت آن جهت پوشش حداقل وجوه تضمین؛

هـ)اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار از حداقل وجه تضمین کمتر شود، کارگزار باید اخطاریه افزایش وجه تضمین را به روش تعیین­شده در قرارداد فی­مابین مشتری و کارگزار حداکثر تا پیش از آغاز جلسۀ معاملاتی روز بعد برای مشتری ارسال کند؛

 و)مشتری باید در زمان مشخص­شده در قرارداد فی­مابین مشتری و کارگزار و حداکثر تا یک ساعت پیش از پایان جلسه معاملات روز بعد ، وجه تضمین خود را تا وجه تضمین لازم روز معاملاتی قبل افزایش دهد یا اقدام به بستن موقعیت‌های باز خود تا حد جبران کسری وجه تضمین نماید. اگر به هر دلیلی در زمان مشخص­شده، وجه تضمین جبرانی را به حساب عملیاتی خود نزد کارگزار واریز نکند یا موقعیت­های باز خود را تا حد جبران کسری وجه تضمین نبندد، کارگزار باید تا پایان جلسه معاملاتی همان روز، راساً اقدام به بستن آن دسته از موقعیت‌های باز مشتری تا حد جبران کسری وجه تضمین کند. در غیر این صورت، موضوع به مرجع رسیدگی به تخلفات ارجاع خواهد شد.

 

تبصره1: درصورتی­که به هر دلیلی طی مهلت­های موضوع این ماده تعهدات مشتری ایفا  نشود، کارگزار می­تواند رأساً از محل بستانکاری مشتری و یا وثایق وی نزد کارگزار، اقدام به تأمین و جبران تعهدات مشتری نماید.

تبصره2: در صورت ارائه اطلاعات خلاف واقع موضوع بند (د) این ماده توسط کارگزار، مراتب به مرجع رسیدگی به تخلفات کارگزار ارجاع می­شود.

تبصره3: اگر به هر دلیلی طی مهلت‌های موضوع این ماده، کارگزار تعهدات خود را ایفا نکند، اتاق پایاپای تعهدات وی را از محل موجودی کارگزار یا وثایق تودیع­شده نزد اتاق پایاپای تأمین می‌کند.

 

مادۀ 33) افزایش موقعیت‌های باز فروش برای آن دسته از مشتریانی که اخطاریۀ افزایش وجه تضمین دریافت کرده اند، تا زمان جبران تضامین اعلامی امکان‌پذیر نمی­باشد.

مادۀ 34) وجه تضمین اضافی توسط اتاق پایاپای و براساس ضوابط وجه تضمین، محاسبه و در وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم لحاظ می‌گردد. پس از اعمال وجه تضمین اضافی اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار از حداقل وجه ��ضمین کمتر شود، اخطاریۀ افزایش وجه تضمین برای وی ارسال می‌شود.

مادۀ 35) اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری نزد کارگزار از وجه تضمین لازم بیشتر شود، مشتری می­تواند درخواست خود را برای دریافت مبلغ مازاد به کارگزار ارائه نماید. کارگزار موظف است مبلغ مزبور را طی مهلت مقرر در قرارداد فی­مابین مشتری و کارگزار به مشتری پرداخت نماید.

 

فصل ششم: اعمال

 

مادۀ  36) اعمال قرارداد اختیار معامله صرفاً در روزهای مجاز براساس سبک اعمال امکان‌پذیر است.

مادۀ 37) هر قرارداد اختیار معامله شامل دو زمان تسویه نقدی و تسویه فیزیکی می­باشد.

تبصره 1: اعمال به روش تسویه نقدی تنها برای قراردادهای اختیار معامله در سود ممکن خواهد بود.

تبصره 2: در تسویه نقدی، قیمت  مبنای دارایی پایه در زمان تسویه نقدی ملاک تسویه می­باشد.

مادۀ38) دارندۀ موقعیت باز خرید در صورت تمایل به اعمال قرارداد اختیار معامله، باید درخواست اعمال و نوع تسویه خود را در مهلت مقرر در مشخصات قرارداد به روش تعیین­شده در قرارداد فی­مابین مشتری و کارگزار، به کارگزار ارائه کند. همچنین، دارندۀ موقعیت باز فروش نیز در صورت تمایل در زمان تسویه نقدی، موافقت خود را با این تسویه به کارگزار اعلام می­کند.

تبصرۀ 1: اعلام موافقت با تسویه نقدی دال بر اجرای نهایی نوع تسویه انتخاب شده نمی­باشد.

تبصرۀ 2: اجرایدرخواست اعمال فیزیکی قرارداد اختیار معامله خرید، مستلزم تأمین ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله به­علاوه هزینه­های اعمال توسط دارندۀ موقعیت باز خرید و اجرای درخواست اعمال فیزیکی قرارداد اختیار معامله فروش، مستلزم وجود دارایی پایه متناسب با موقعیت­های باز درخواستی برای اعمال در کد مالکیت دارندۀ موقعیت باز خرید به­علاوه هزینه­های اعمال در زمان مشخص­شده در مشخصات قرارداد است.

تبصرۀ 3: در تسویه نقدی حسب اعلام در مشخصات قرارداد، امکان اعمال قرارداد اختیارمعامله به میزان کسری از اندازۀ قرارداد وجود دارد.

تبصرۀ 4: در تسویه نقدی حسب اعلام در مشخصات قرارداد، دارندگان موقعیت باز خرید می­توانند در صورت تمایل، موافقت خود را با تسویه به کسری از اندازه قرارداد اعلام نمایند.

تبصرۀ 5: در اعمال به روش تسویه فیزیکی، دارنده موقعیت باز خرید می­تواند موافقت خود را برای تسویه فیزیکی تمامی موقعیت­های خود در هر نماد (اعم از در زیان، بی­تفاوت و در سود) اعلام نماید.

تبصرۀ 6: اگر پس از ارائۀ درخواست اعمال، فقط امکان اعمال تعدادی از قراردادهای یک مشتری وجود داشته باشد، اعمال براساس همان تعداد قرارداد انجام می‌شود.

تبصرۀ 7: دارندگان موقعیت باز خرید می­توانند در صورت تمایل در زمان ارسال درخواست، موافقت خود را با اعمال حداکثری موقعیت­های خود در هر نماد معاملاتی اعلام نمایند. همچنین دارندگان موقعیت باز فروش نیز می­توانند در صورت تمایل در زمان ارسال درخواست، موافقت خود را با اعمال حداکثری موقعیت­های خود در هر نماد معاملاتی به­صورت نقدی اعلام نمایند.

مادۀ 39) کارگزار باید مطابق با زمان­بندی فرایند اعمال اعلامی در مشخصات قرارداد، درخواست‌های اعمال را به اتاق پایاپای اعلام کند. اعلام کارگزار مبنای تخصیص وجوه موجود در حساب اعمال کارگزار به تفکیک مشتری است.

تبصرۀ 1:کارگزار باید پیش از ارسال درخواست اعمال، از ایفای تعهدات دارندگان موقعیت باز اطمینان حاصل کند. مسئولیت عدم ایفای تعهدات مشتریان بر عهده کارگزار است.

تبصرۀ 2: کارگزار باید در زمان تسویه نقدی و در مهلت تعیین­شده در مشخصات قرارداد، موارد زیر را به تفکیک مشتری در هر نماد معاملاتی و برای موقعیت­های باز (اعم از خرید و فروش) به اتاق پایاپای اعلام کند:

  • 1-اعلام تعداد موقعیت­های باز برای تسویه نقدی؛
  • 2-اعلام موافقت با اعمال حداکثری؛
  • 3-اعلام موافقت با تسویه نقدی به کسری از اندازه قرارداد حسب اعلام در مشخصات قرارداد، صرفاً برای دارندگان موقعیت باز خرید.

    تبصرۀ 3: کارگزار باید در زمان تسویه فیزیکی و در مهلت تعیین­شده در مشخصات قرارداد، موارد زیر را به تفکیک مشتری درهر نماد معاملاتی و برای موقعیت­های باز خرید به اتاق پایاپای اعلام کند:

    مادۀ 40) اتاق پایاپای پس از پایان مهلت ارائة درخواست‌های اعمال توسط کارگزار در هریک از زمان­های تسویه نقدی و فیزیکی و مطابق با زمان­بندی اعلام­شده در مشخصات قرارداد، اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

    الف) تطبیق تعداد موقعیت‌های درخواست­شده برای اعمال با موقعیت‌های باز خرید مشتری در هر نماد معاملاتی در  زمان تسویه نقدی؛

    ب)تطبیق دارندگان موقعیت باز خرید موافق با تسویه نقدی با دارندگان موقعیت باز فروش موافق با تسویه نقدی بر اساس فرآیند تخصیص اعلام­شده در مشخصات قرارداد؛

    ج) تسویه نقدی قراردادهای اختیار معاملۀ تخصیص‌یافتۀ قابل اعمال در زمان تسویه نقدی مطابق با زمان­بندی فرایند اعمال مشخص­شده در مشخصات قرارداد؛

    د) اعلام فهرست نهایی موقعیت‌های تسویه­­شده، به تفکیک مشتری در هر نماد معاملاتی به کارگزار،  مطابق با زمان­بندی فرآیند اعمال مشخص­شده در مشخصات قرارداد ؛

    هـ) تطبیق تعداد موقعیت‌های درخواست­شده برای اعمال با موقعیت‌های باز خرید مشتری در هر نماد معاملاتی در زمان تسویه فیزیکی؛

    و) تطبیق دارندگان موقعیت باز خرید موافق با تسویه فیزیکی با دارندگان موقعیت باز فروش با احتساب موقعیت­های بسته­شده در تسویه نقدی، بر اساس فرآیند تخصیص اعلام­شده در مشخصات قرارداد؛

    ز) تسویه فیزیکی قراردادهای اختیار معاملۀ تخصیص‌یافتۀ قابل اعمال در زمان تسویه فیزیکی،  مطابق با زمان­بندی فرایند اعمال مشخص­شده در مشخصات قرارداد؛

    تبصره 1: در تسویه نقدی، اتاق پایاپای وجه مربوطه را از حساب اعمال کارگزار دارندگان موقعیت باز فروش به حساب اعمال کارگزار دارندگان موقعیت باز خرید منتقل می­کند. همچنین اتاق پایاپای در تسویه فیزیکی، دارایی پایه موضوع قرارداد اختیار معامله را حسب نوع قرارداد اختیار معامله (خرید یا فروش) به کد مالکیت دارندۀ موقعیت باز خرید یا فروش منتقل و وجه آن را از حساب کارگزار مربوطه کسر و به حساب اعمال کارگزار طرف مقابل منظور می‌کند.

    تبصره 2: اوراق بهادار مسدود، توثیق یا توقیف­شده، شامل تبصره 1 این ماده نمی­گردد. سایر موارد حسب تشخیص سازمان اعلام می­­شود.

    مادۀ 41:  قراردادهای اختیارمعاملۀ تخصیص‌یافتۀ قابل اعمال شامل موارد زیر است:

    • 1- قراردادهای اختیارمعامله­ای که در آنها دارندگان موقعیت باز فروش براساس بررسی اتاق پایاپای، ارزش مابه­التفاوت قیمت مبنای دارایی پایه در زمان تسویه نقدی با قیمت اعمال را تامین کرده­اند؛
    • 2- در زمان تسویه فیزیکی، قراردادهای اختیار معامله خریدی که در آنها دارندگان موقعیت‌ باز فروش، براساس بررسی اتاق پایاپای، دارایی پایه را در کد مالکیت خود در شرکت سپرده‌گذاری دارا بوده و دارندگان موقعیت‌ باز خرید، براساس فهرست اعلامی کارگزار به اتاق پایاپای، ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله را تأمین کرده‌اند.
    • 3- در زمان تسویه فیزیکی، قراردادهای اختیار معامله فروشی که در آنها دارندگان موقعیت‌ باز فروش، براساس فهرست اعلامی کارگزار به اتاق پایاپای، ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله را تأمین کرده‌اند و دارندگان موقعیت‌ باز خرید، بر اساس بررسی اتاق پایاپای، دارایی پایه را در کد مالکیت خود در شرکت سپرده‌گذاری دارا هستند.
  • 1-اعلام تعداد موقعیت­های باز برای تسویه فیزیکی؛
  • 2-اعلام موافقت با اعمال حداکثری؛
  • 3-اعلام موافقت با تسویه فیزیکی قراردادهای اختیارمعامله در زیان و قراردادهای اختیار معامله بی­تفاوت.

تبصره 1: در صورت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت باز فروش در زمان اعمال، خسارات مربوطه از وجوه مشتری نزد کارگزار کسر شده و در صورت عدم کفایت این وجوه، جبران مابه­التفاوت بر عهده کارگزار می­باشد.

تبصره 2: قراردادهای اختیار معاملۀ تخصیص‌یافته­ای که قابل اعمال فیزیکی نمی­باشند، نکول در ایفای تعهدات محسوب شده و بر اساس قیمت مبنای دارایی پایه در زمان تسویه فیزیکی، تسویۀ نقدی می‌شوند.کارگزار متناسب با موقعیت‌های باز مشتریان خود که تسویۀ نقدی شده­ است، مشمول خسارت‌های مقرر در مشخصات قرارداد می‌شود.

مادۀ 42) در صورت توقف نماد معاملاتی دارایی پایه در سررسید، حسب مورد، اعمال به روش زیر صورت می­گیرد:

الف)در زمان تسویه نقدی، براساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه، تسویۀ نقدی می‌شود.

ب) در زمان تسویه فیزیکی، به مقدار موجودی دارایی پایه در کد معاملاتی دارنده موقعیت باز فروش اختیار خرید، تسویه به صورت فیزیکی انجام شده و مابقی موقعیت­های تخصیص یافته وی براساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه در زمان تسویه فیزیکی، تسویۀ نقدی می‌شود.

ماده 43) در صورتی­که پس از اعمال، میزان مالکیت دارنده دارایی پایه از سقف­های مجاز تعیین­شده در آن دارایی پایه بیشتر گردد، دارنده، موظف به عرضه مازاد ایجادشده به علت اعمال، در مهلت تعیین­شده توسط بورس خواهد بود.

 

فصل هفتم: تعدیل قرارداد اختیار معامله براساس اقدام شرکتی ناشر

 

مادۀ 44) توقف و بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای اختیار معامله به‌طور همزمان با توقف و بازگشایی دارایی پایه در بازار نقد و به یک روش انجام می‌شود.

مادۀ 45) چنانچه دارایی پایه موضوع قرارداد، سهام یکی از شرکت­های پذیرفته­شده در بورس باشد، افزایش سرمایۀ ناشر سهم پایه منجر به تعدیل قیمت اعمال، اندازۀ قراردادهای اختیار معامله و سقف موقعیت‌های یک گروه اختیار معامله می‌شود. در این صورت، بورس پیش از بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای اختیار معامله، تغییرات لازم را به شرح زیر انجام می‌دهد:

 

 

تبصرۀ 1:  اگر اندازۀ قرارداد تعدیل‌شده شامل جزء اعشاری باشد، عدد حاصل به نزدیک‌ترین عدد صحیح گرد می‌شود.

تبصرۀ 2:  پس از اقدام شرکتی و قبل از بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله، تغییرات از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم می‌رسد.

مادۀ 46) چنانچه دارایی پایه موضوع قرارداد، سهام یکی از شرکت­های پذیرفته­شده در بورس باشد،تصویب تقسیم سود  سهم پایه منجر به تعدیل قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله یک گروه اختیار معامله می‌شود. در این صورت، بورس پیش از بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای اختیار معامله یک گروه اختیار معامله، تغییرات لازم را به شرح زیر انجام می‌دهد:

 

تبصره: در خصوص اوراق بهادار با درآمد ثابت، سود پرداختی بابت کوپن در مواعد مقرر در قیمت اعمال لحاظ نمی­گردد.

 

فصل هشتم: سایر موارد

 

مادۀ 47) دارندگان اطلاعات نهانی دارایی پایه همۀ تکالیفی را که طبق قانون و مقررات در مورد دارایی پایه دارند، در مورد معاملات قراردادهای اختیار معاملة مبتنی بر آن نیز دارند.

مادۀ 48) بورس می­تواند در خصوص اشخاصی که اقدام به اخذ موقعیت فروش در معاملات می­کنند محدودیت تعیین نماید. در این حالت محاسبات و عملیات وجه تضمین می­تواند صورت نگیرد. ضروری است این موضوع در مشخصات قرارداد ذکر شود.

مادۀ 49) بورس می­تواند ضوابط فعالیت نهادهای مالی برای واسطه اعمال در سررسید قرارداد اختیار معامله را تعیین نماید.

این دستورالعمل مشتمل بر 49 ماده و 34 تبصره در تاریخ 26/02/1397 به تصویب هیئت­مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید. با تصویب این دستورالعمل، دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران مصوب 13/12/1390 و اصلاحی 17/09/1395 هیئت­مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نسخ می­شود.

 

 

ضوابط وجه تضمین قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران

 

1) وجه تضمین اولیۀ دریافتی توسط کارگزار از مشتری جهت اتخاذ موقعیت فروش بر اساس جدول زیر تعیین می‌شود:

ردیف

نوع موقعیت فروش

وجه تضمين اوليه

1

موقعیت فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش[1]

مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله[2]بعلاوهAدرصد قیمت مبنای دارایی پایه ضربدراندازۀ قرارداد منهايمقدار در زيان‌بودن قرارداد اختیار معامله

  • در هر صورت، وجه تضمين اوليه نباید از «مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله بعلاوه Bدرصد قیمت اعمالضربدراندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

2

موقعیت فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید[3]

مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله بعلاوهAدرصد قیمت مبنای دارایی پایه ضربدراندازۀ قراردادمنهايمقدار در زيان‌بودن قرارداد اختیار معامله

  • در هر صورت، وجه تضمين اوليه نباید از «مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معاملهبعلاوه Bدرصد قیمت اعمالضربدراندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

تبصره: در مواردی که اتخاذ موقعیت فروش منجر به بستن یک موقعیت باز خرید ‌شود، وجه تضمین اولیه نیاز ندارد.

2) مبنای محاسبۀ وجه‌تضمین لازم مشتری در پایان معاملات روزانه، خالص موقعیت‌های معاملاتی وی در هر نماد معاملاتی است.

 

3) نحوۀ محاسبۀ وجوه تضمین لازم در هر زیرگروه هم‌ماه بر اساس جدول زير است:

ردیف

عنوان موقعیت

وجه تضمين لازم

1

موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید[4]

وجه تضمین نیاز ندارد.

2

موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ فروش[5]

وجه تضمین نیاز ندارد.

3

موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش

قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوهAدرصد قیمت مبنای دارایی پایه ضربدر اندازۀ قراردادمنهاي مقدار در زيان‌بودن قرارداد اختیار معامله

  • در هر صورت، وجه تضمين اوليه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوهBدرصد قیمت اعمالضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

4

موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید

قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوهAدرصد قیمت مبنای دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهاي مقدار در زيان‌بودن قرارداد اختیار معامله

  • در هر صورت، وجه تضمين اوليه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدر اندازۀ قراردادبعلاوهBدرصد قیمت اعمالضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

 

4) در صورت فراهم آمدن امکانات فنی، وجوه تضمین قراردادهای اختیار معامله بر اساس راهبردهای معاملاتی ذکرشده در بند 5 اين ضوابط محاسبه می­شود.

تبصره 1: راهبردهای معاملاتی در نظر گرفته­شده در این ضوابط، صرفاً در یک زیرگروه هم‌ماه شناسایی می‌شوند.

تبصره 2: راهبردهای معاملاتی بر اساس اولویت‌های زیر شناسایی می‌شوند:

اولویت اول:راهبرد شمارۀ 5؛

اولویت دوم:راهبردهای شمارۀ 12 و 13؛

اولویت سوم:راهبردهای شمارۀ 14 و 15؛

اولویت چهارم:راهبردهای شمارۀ 9 و 11؛

اولویت پنجم:راهبردهای شمارۀ 8 و 10؛

اولویت ششم:راهبرد شمارۀ 6؛

اولویت هفتم:راهبرد شمارۀ 7؛

اولویت هشتم:راهبردهای شمارۀ 1، 2، 3 و 4.

 

5) راهبردهاي معاملاتي و نحوۀ محاسبۀ وجوه تضمین در هر زیرگروه هم‌ماه به شرح جدول زير است:

ردیف

عنوان راهبرد

وجه تضمين لازم

1

موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید[6]

وجه تضمین نیاز ندارد.

2

موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ فروش[7]

وجه تضمین نیاز ندارد.

3

موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش

قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدراندازۀ قراردادبعلاوهAدرصد قیمت مبنای دارایی پایه ضربدر اندازۀ قراردادمنهاي مقدار در زيان‌بودن قرارداد اختیار معامله

  • در هر صورت، وجه تضمين اوليه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه Bدرصد قیمت اعمالضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

4

موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید

قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدراندازۀ قرارداد بعلاوه Aدرصد قیمت مبنای دارایی پایه ضربدراندازۀ قرارداد منهايمقدار در زيان‌بودن قرارداد اختیار معامله

  • در هر صورت، وجه تضمين اوليه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدراندازۀ قراردادبعلاوهBدرصد قیمت اعمالضربدراندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

5

موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید

پوشش‌داده‌‌شده[8] با خرید سهم پایه

وجه تضمین نیاز ندارد.

6

موقعیت باز فروش دوپایه‌ای متقارن[9]

الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ و

ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت‌اعمال یکسان با بند الف.

1) وجه تضمین لازم موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ یا

2) وجه تضمین لازم موقعیت باز قرارداد اختیار معاملۀ فروش

هر کدام که بیش‌تر استبعلاوهقیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدراندازۀ قرارداد اختیار معاملۀ با وجه تضمین اولیۀ کم‌تر

7

موقعیت باز فروش دوپایه‌ای نامتقارن[10]

الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش؛ و

ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معامله خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.

1) وجه تضمین لازم موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ یا

2) وجه تضمین لازم موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش

هر کدام که بیش‌تر استبعلاوهقیمت پایانی قرارداد اختیار معاملهضربدراندازۀ قرارداد اختیار معاملۀ با وجه تضمین اولیۀ کم‌تر

8

نامتقارن خوش‌بینانه قرارداد اختیار معاملۀ فروش[11]

الف) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش؛ و

ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.

قیمت اعمال بند بضربدراندازۀ قرارداد منهايقیمت اعمال بند الفضربدراندازۀ قرارداد

9

نامتقارن خوش‌بینانه قرارداد اختیار معاملۀ خرید[12]

الف) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ و

ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.

 

وجه تضمین نیاز ندارد.

10

نامتقارن بدبینانه قرارداد اختیار معاملۀ خرید[13]

الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ و

ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.

قیمت اعمال بند بضربدراندازۀ قرارداد منهايقیمت اعمال بند الفضربدراندازۀ قرارداد

11

نامتقارن بدبینانه قرارداد اختیار معاملۀ فروش[14]

الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش؛ و

ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.

وجه تضمین نیاز ندارد.

12

موقعیت باز خرید نامتقارن پروانه‌ای خرید[15]

الف) موقعیت باز فروش در دو قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال یکسان؛

ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و

ج) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال کم‎تر نسبت به بند الف.

تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.

وجه تضمین نیاز ندارد.

13

موقعیت باز خرید نامتقارن پروانه‌ای فروش[16]

الف) موقعیت باز فروش در دو قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال یکسان؛

ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و

ج) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال کم‎تر نسبت به بند الف.

تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.

وجه تضمین نیاز ندارد.

14

موقعیت باز فروش نامتقارن پروانه‌ای خرید[17]

الف) موقعیت باز خرید در دو قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال یکسان؛

ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت‌اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و

ج) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت‌اعمال کم‎تر نسبت به بند الف.

تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.

قیمت اعمال بند بضربدراندازۀ قرارداد منهايقیمت اعمال بند الفضربدراندازۀ قرارداد

15

موقعیت باز فروش نامتقارن پروانه‌ای فروش[18]

الف) موقعیت باز خرید در دو قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال یکسان؛

ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت‌اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و

ج) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت‌اعمال کم‎تر نسبت به بند الف.

تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.

قیمت اعمال بند الفضربدراندازۀ قرارداد منهايقیمت اعمال بند جضربدراندازۀ قرارداد

1-5) اگر اتخاذ موقعیت فروش، منجر به بستن موقعیت‌های باز خرید مربوط به راهبردهای ردیف 5 الی 15 بند 5 اين ضوابط شود، وجه تضمین اولیه به شرح بند 1 تعیین می‌شود.

2-5) در مورد قراردادهای اختیار معاملۀ پوشش‌داده‌شده، موارد زیر باید لحاظ شود:

الف)استفاده از راهبردهای پوششی با اعلام مشتری انجام می‌شود؛

ب) همزمان با اتخاذ موقعیت پوششی، سهم پایه مسدود می‌شود؛

ج) رفع مسدودی سهم پایه منوط به اعلام مشتری و تامین وجه تضمین لازم است.

6) اتاق پایاپای، درصدهای Aو B ذکرشده در این ضوابط را به همراه نسبت حداقل وجه تضمین و ضریب گرد کردن تعیین می‌کند. در هر صورت مقدار نهایی وجه تضمین اولیه و لازم مورد نیاز به روش تعیین­شده، توسط اتاق پایاپای گرد می­شود.

7) در صورت فراهم آمدن امکانات فنی، محاسبه تضامین به سایر روش­های مورد تایید اتاق پایاپای، امکان­پذیر است.

 

 

 

 

 


[1]. Short Put

[2]. قیمت قرارداد اختیار معامله × اندازۀ قرارداد

[3]. Short Call

[4]. Long Call

[5]. Long Put

[6]. Long Call

[7]. Long Put

[8]. Covered

[9]. Short Straddle

[10]. Short Strangle

[11]. Bull Put Spread

[12]. Bull Call Spread

[13]. Bear Call Spread

[14]. Bear Put Spread

[15]. Long Butterfly Call Spread

[16]. Long Butterfly Put Spread

[17]. Short ButterflyCall Spread

[18]. Short Butterfly Put Spread

بورس کالامعاملات آنلاین اکسیرمعاملات آنلاین قدیممعاملات آفلاینسهام عدالت